Trong đại học thời hiện đại tất nhiên khác xa trường đại học thời trung cổ. Hãy coi việc đọc một cuốn sách là cuộc đối thoại giữa bạn và tác giả. Sách của Whitehead dù không đi sâu vào những phần nhỏ khó hiểu của chủ đề nhưng lại nói rất hùng hồn về các nguyên tắc suy luận toán học.
Tác giả đã nói rõ ràng ngay từ đầu: Họ thường phạm một hay cả hai sai lầm khi đối mặt với thuyết thần học giáo điều. Những trang cuối có thể được dùng như một bảng chú dẫn những luận điểm của tác giả theo thứ tự xuất hiện trong sách.
Tuy nhiên, những hạn chế này phần nào được giảm bớt nhờ một vài ví dụ về cách áp dụng công thức đó. Bạn có thể áp dụng những gì tác giả Dante nói về tác phẩm The Divine Comedy (Hài kịch của thánh thần) - rằng tác phẩm này cần phải đọc với nhiều tầng nghĩa, tuy liên quan tới nhau nhưng lại khác nhau khi đọc thơ ca và văn học giả tưởng. Aristotle cho rằng đoạn trên đây chính là cốt lõi của câu chuyện, phần còn lại chỉ là các tình tiết cụ thể.
Thường các tác giả sẽ giúp ta nhận biết điều này. Nhưng mâu thuẫn thường chỉ được ám chỉ chứ không được nói thẳng ra. Điều này đã được kiểm chứng qua lịch sử phát triển của chính nó.
Nếu bạn trả lời là The origin of Species (Nguồn gốc các loài) tức là bạn đã đúng. Sự phân biệt này có vẻ khác lạ. Từ đó suy ra một thuật ngữ có thể được diễn đạt bằng một cụm từ hoặc một từ.
Bạn quy tất cả các câu xung quanh vào câu được phân tích, cũng giống như khi bạn dựa vào những từ xung quanh để phân tích một từ đặc biệt. Đây là một cuốn sách mô tả có bố cục rõ ràng, các phần hoặc các chương trong đó dù bị tách ra hoặc chia thành những phần nhỏ nhưng vẫn có nghĩa. Không thể áp dụng cùng một lúc các nguyên tắc của việc đọc phân tích với nhiều cuốn sách viết về cùng một chủ dề.
Do đó, bước thứ nhất ở cấp độ đọc này là đọc soát một lần nữa toàn bộ tác phẩm có liên quan nhằm tìm ra những phần phù hợp nhất với nhu cầu của bạn. Chúng là tuyên ngôn nêu lên tri thức hoặc ý kiến. Trái lại, bạn cần phải hiểu hết mọi câu.
Bạn đừng khăng khăng cho rằng tác giả một tác phẩm hư cấu luôn bịa ra những thông tin trong tác phẩm của họ. Đây chính là lúc cần chú ý tới biện pháp tu từ. Nếu không bắt tay vào hành động thì sẽ không bao giờ giải quyết được vấn đề.
Tính riêng kho tàng sách phương Tây đã có vài triệu cuốn sách, nhưng phần lớn trong đó không đưa ra được đầy đủ các yêu cầu giúp bạn nâng cao kỹ năng đọc vì đó là những cuốn sách giải trí đơn thuần hoặc cung cấp thông tin. Lập luận là một chuỗi các mệnh đề tạo nền tảng cơ sở cho một kết luận. Cách đọc thụ động không thể giúp bạn đánh giá cao một cuốn tiểu thuyết hay hiểu được một cuốn sách triết học.
Chúng ta đã thảo luận khá kỹ về tầm quan trọng của việc đọc chủ động. Chúng phải nằm ngoài tầm của bạn. Chỉ khi nào bạn không thể hiểu được đúng ý tác giả, bạn mới cần thực hiện các bước tiếp theo.